Jayabaya

Maharaja Jayabhaya yaiku aja Kediri ing antarane taun 1135-1157. Jeneng lengkape yaiku Sri Maharaja Sang Mapanji Jayabhaya Sri Warmeswara Madhusudana Awataranindita Suhtrisingha Parakrama Uttunggadewa. Ing Jaman iku Kediri dianggep ana ing mansa jaya-jayane kerajaan Kediri. Tinggalane yaiku ing antarane arupa prasasti Hantang (1135), prasasti Talan (1136), dan prasasti Jepun (1144), lan Kakawin Bharatayuddha (1157). Wonten ing prasasti Hantang utawa Ngantang, ana semboyan Panjalu Jayati, kang artine kurang lewih Kediri Menang. Prasasti punika awujud pengedsahan anugrah kanggo penduduk desa Ngantang kang setya marang Kediri salawase perang Jenggala. Saka prasasti iku bisa dingerteni bilih Jayabhaya iku Raja kang bisa ngalahaken Jenggala lan ndadeaken Jenggala lan Kediri dadi siji. Permaisurine Jayabaya jenenge Dewi Sara. Saka perkawinan iku lair : Jayaamijaya, Dewi Pramesti, Dewi Pramuni, dan Dewi Sasanti. Jayaamijaya nurunaken raja-raja tanah Jawa, tekan Majapahit lan Mataram Islam. Pramesti nikah kalian Astradarma raja Yawastina, nglairake Anglingdarma raja Malawapati. Jangka jayabaya Jangka Jayabaya utawa Jangka Jayabaya iku ramalan ing tradhisi Jawa sing dipercaya ditulis déning Jayabaya, raja Karajan Kadhiri. Ramalan iki dikenal umumé dikenal ing kalangan masyarakat Jawa. Ramalan 1. Besuk yen wis ana kreta tanpa jaran 2. Tanah Jawa kalungan wesi 3. Prahu mlaku ing dhuwur awang-awang 4. Kali ilang kedhunge 5. Pasar ilang kumandhang 6. Iku tandha yen tekane zaman Jayabaya wis cedhak 7. Bumi saya suwe saya mengkeret 8. Sekilan bumi dipajeki 9. Jaran doyan mangan sambel 10. Wong wadon nganggo pakeyan lanang 11. Iku tandhane yen wong bakal nemoni wolak-waliking zaman 12. Akeh janji ora ditetepi 13. Akeh wong wani nglanggar sumpahe dhewe • Manungsa padha seneng nyalah 14. Ora ngendahake hukum Allah 15. Barang jahat diangkat-angkat 16. Barang suci dibenci 17. Akeh manungsa mung ngutamakke dhuwit 18. Lali kamanungsan 19. Lali kabecikan 20. Lali sanak lali kadang 21. Akeh bapa lali anak 22. Akeh anak wani nglawan ibu 23. Nantang bapa 24. Sedulur padha cidra 25. Kulawarga padha curiga 26. Kanca dadi mungsuh 27. Akeh manungsa lali asale 28. Ukuman Ratu ora adil 29. Akeh pangkat sing jahat lan ganjil 30. Akeh kelakuan sing ganjil 31. Wong apik-apik padha kapencil 32. Akeh wong nyambut gawe apik-apik padha krasa isin 33. Luwih utama ngapusi 34. Wegah nyambut gawe 35. Kepingin urip mewah 36. Ngumbar nafsu angkara murka, nggedhekake duraka 37. Wong bener thenger-thenger 38. Wong salah bungah 39. Wong apik ditampik-tampik 40. Wong jahat munggah pangkat 41. Wong agung kasinggung 42. Wong ala kapuja 43. Wong wadon ilang kawirangane 44. Wong lanang ilang kaprawirane 45. Akeh wong lanang ora duwe bojo 46. Akeh wong wadon ora setya marang bojone 47. Akeh ibu padha ngedol anake 48. Akeh wong wadon ngedol awake 49. Akeh wong ijol bebojo 50. Wong wadon nunggang jaran 51. Wong lanang linggih plangki 52. Randha seuang loro 53. Prawan seaga lima 54. Dhudha pincang laku sembilan uang 55. Akeh wong ngedol ngelmu 56. Akeh wong ngaku-aku 57. Njabane putih njerone dhadhu 58. Ngakune suci, nanging sucine palsu 59. Akeh bujuk akeh lojo 60. Akeh udan salah mangsa 61. Akeh prawan tuwa 62. Akeh randha nglairake anak 63. Akeh jabang bayi lahir nggoleki bapakne 64. Agama akeh sing nantang 65. Prikamanungsan saya ilang 66. Omah suci dibenci 67. Omah ala saya dipuja 68. Wong wadon lacur ing ngendi-endi 69. Akeh laknat 70. Akeh pengkianat 71. Anak mangan bapak 72. Sedulur mangan sedulur 73. Kanca dadi mungsuh 74. Guru disatru 75. Tangga padha curiga 76. Kana-kene saya angkara murka 77. Sing weruh kebubuhan 78. Sing ora weruh ketutuh 79. Besuk yen ana peperangan 80. Teka saka wetan, kulon, kidul lan lor 81. Akeh wong becik saya sengsara 82. Wong jahat saya seneng 83. Wektu iku akeh dhandhang diunekake kuntul 84. Wong salah dianggep bener 85. Pengkhianat nikmat 86. Durjana saya sempurna 87. Wong jahat munggah pangkat 88. Wong lugu kebelenggu 89. Wong mulya dikunjara 90. Sing curang garang 91. Sing jujur kojur 92. Pedagang akeh sing keplarang 93. Wong main akeh sing ndadi 94. Akeh barang haram 95. Akeh anak haram 96. Wong wadon nglamar wong lanang 97. Wong lanang ngasorake drajate dhewe 98. Akeh barang-barang mlebu luang 99. Akeh wong kaliren lan wuda 100. Wong tuku ngglenik sing dodol 101. Sing dodol akal okol 102. Wong golek pangan kaya gabah diinteri 103. Sing kebat kliwat 104. Sing telah sambat 105. Sing gedhe kesasar 106. Sing cilik kepleset 107. Sing anggak ketunggak 108. Sing wedi mati 109. Sing nekat mbrekat 110. Sing jerih ketindhih 111. Sing ngawur makmur 112. Sing ngati-ati ngrintih 113. Sing ngedan keduman 114. Sing waras nggagas 115. Wong tani ditaleni 116. Wong dora ura-ura 117. Ratu ora netepi janji, musna panguwasane 118. Bupati dadi rakyat 119. Wong cilik dadi priyayi 120. Sing mendele dadi gedhe 121. Sing jujur kojur 122. Akeh omah ing ndhuwur jaran 123. Wong mangan wong 124. Anak lali bapak 125. Wong tuwa lali tuwane 126. Pedagang adol barang saya laris 127. Bandhane saya ludhes 128. Akeh wong mati kaliren ing sisihe pangan 129. Akeh wong nyekel bandha nanging uripe sangsara 130. Sing edan bisa dandan 131. Sing bengkong bisa nggalang gedhong 132. Wong waras lan adil uripe nggrantes lan kepencil 133. Ana peperangan ing njero 134. Timbul amarga para pangkat akeh sing padha salah paham 135. Durjana saya ngambra-ambra 136. Penjahat saya tambah 137. Wong apik saya sengsara 138. Akeh wong mati jalaran saka peperangan 139. Kebingungan lan kobongan 140. Wong bener saya thenger-thenger 141. Wong salah saya bungah-bungah 142. Akeh bandha musna ora karuan lungane Akeh pangkat lan drajat pada minggat ora karuan sababe 143. Akeh barang-barang haram, akeh bocah haram 144. Bejane sing lali, bejane sing eling 145. Nanging sauntung-untunge sing lali 146. Isih untung sing waspada 147. Angkara murka saya ndadi 148. Kana-kene saya bingung 149. Pedagang akeh alangane 150. Akeh buruh nantang juragan 151. Juragan dadi umpan 152. Sing suwarane seru oleh pengaruh 153. Wong pinter diingar-ingar 154. Wong ala diuja 155. Wong ngerti mangan ati 156. Bandha dadi memala 157. Pangkat dadi pemikat 158. Sing sawenang-wenang rumangsa menang 159. Sing ngalah rumangsa kabeh salah 160. Ana Bupati saka wong sing asor imane 161. Patihe kepala judhi 162. Wong sing atine suci dibenci 163. Wong sing jahat lan pinter jilat saya derajat 164. Pemerasan saya ndadra 165. Maling lungguh wetenge mblenduk 166. Pitik angrem saduwure pikulan 167. Maling wani nantang sing duwe omah 168. Begal pada ndhugal 169. Rampok padha keplok-keplok 170. Wong momong mitenah sing diemong 171. Wong jaga nyolong sing dijaga 172. Wong njamin njaluk dijamin 173. Akeh wong mendem donga 174. Kana-kene rebutan unggul 175. Angkara murka ngombro-ombro 176. Agama ditantang 177. Akeh wong angkara murka 178. Nggedhekake duraka 179. Ukum agama dilanggar 180. Prikamanungsan di-iles-iles 181. Kasusilan ditinggal 182. Akeh wong edan, jahat lan kelangan akal budi 183. Wong cilik akeh sing kepencil 184. Amarga dadi korbane si jahat sing jajil 185. Banjur ana Ratu duwe pengaruh lan duwe prajurit 186. Lan duwe prajurit 187. Negarane ambane saprawolon 188. Tukang mangan suap saya ndadra 189. Wong jahat ditampa 190. Wong suci dibenci 191. Timah dianggep perak 192. Emas diarani tembaga 193. Dandang dikandakake kuntul 194. Wong dosa sentosa 195. Wong cilik disalahake 196. Wong nganggur kesungkur 197. Wong sregep krungkep 198. Wong nyengit kesengit 199. Buruh mangluh 200. Wong sugih krasa wedi 201. Wong wedi dadi priyayi 202. Senenge wong jahat 203. Susahe wong cilik 204. Akeh wong dakwa dinakwa 205. Tindake manungsa saya kuciwa 206. Ratu karo Ratu pada rembugan negara endi sing dipilih lan disenengi 207. Wong Jawa kari separo 208. Landa-Cina kari sejodho 209. Akeh wong ijir, akeh wong cethil 210. Sing eman ora keduman 211. Sing keduman ora eman 212. Akeh wong mbambung 213. Akeh wong limbung 214. Selot-selote mbesuk wolak-waliking zaman teka

Ranggawarsita

Raden Ngabehi Ranggawarsita (Surakarta, 14 Maret 1802 - Surakarta, 24 Desember 1873), kuwi pujangga pinunjul budaya Jawa. Panjenengané asal saka kulawarga pujangga kraton Surakarta kang misuwur, yaiku kulawarga Yasadipura. Lair kanthi asma Bagus Burhan, dina Senin Legi, tanggal 10 jam 12 awan, wulan Dulkaidah, taun Be 1728, putra pambarep saka Mas Ngabehi Ranggawarsita (luwih dikenal minangka Pajangswara / Pajangsora), abdi dalem Panewu Carik Kadipatèn Anom. Ibu Raden Ngabehi Rnggawarsita yakuwi Nimas Ajeng Ranggawarsita, putri saka Mas Ngabehi Suradirja Gantang kang wasis banget tembang macapat gaya palaran. Sawisé disapih Bagus Burhan banjur diasuh déning Empu Tanujaya. Kauripan pujangga Ranggwarsita ana ing lingkungan kraton Jawa kang kebak konsèp logika, ètika, lan èstètika.  
Mangsa cilikan
Sawisé umur 12 taun, Bagus Burhan kang durung bisa maca Kitab Al Qur'an, banjur dikirim menyang Panaraga saperlu meguru ngaji marang Kanjeng Kyai Imam Besari ing Gebang Tinatar. Nanging dhasar bocah nakal lan ugungan, wis luwih saka setaun ngaji, Bagus Burhan durung khatam Al Qur'an, aja manèh Al Qur'an, turutan waé uga durung khatam. Sidané, déning pengasuhé yakuwi Ki Tanujaya, Bagus Burhan diajak ngumbara, lunga menyang tlatah Kedhiri, nanging pungkasané bali manèh menyang pesantrèn ing Panaraga. Sawisé disrengèni déning Kanjeng Kyai lan dilulu yèn kepingin dadi warok Kanjeng Kyai uga sanggup dadi perantara, Bagus Burhan ngrasa isin banget banjur nangis lan wiwit sadhar dhiri. Amarga isin mulih menyang Surakarta yèn ora ènggal bisa ngaji, Bagus Burhan banjur nglakoni tirakat, yakuwi kanthi ngrendhem ing Kali Watu jroning patangpuluh dina, lan sedina mung mangan gedhang watu mentah siji. Sawisé tirakat patangpuluh dina suwéné, Bagus Burhan banjur éntuk kanugrahan dadi bisa lancar ngaji, malah diangkat dadi kapercayan Kanjeng Kyai Imam Besari.  
Maguru marang Panembahan Buminata
Sawisé bali saka Panaraga, Bagus Burhan banjur dipasrahaké supaya ngabdi marang Gusti Panembahan ing Buminatan. Jroning ngabdi mau Bagus Burhan bisa mranani penggalihé Gusti Panembahan saéngga dianugerahi "pusaka" amanat saka Sri Baginda Pakubuwana III, yakuwi arupa kasektèn kanggo nulak kang duwé niat jahat. Saliyané kuwi uga dianugerahi èlmu kendhali kakuatan jasmani lan rohani sarta kalantipan pancaindra. Pungkasané ing dina Senèn Pahing tanggal 4 Sapar taun Alip 1747 utawa kanthi candra taun Amuji suci pandhitaning ratu, Bagus Burhan bisa diangkat dadi juru tulis Kadipatèn kanthi asma Ranggapujanganom.  
Ngumbara
Kanggo njerokaké èlmu lan kawruh, Bagus Burhan utawa Mas Rangga Pujanganom, banjur lunga meguru menyang padhépokan Kyai Ajar Sidalaku ing Tabanan, Bali. Ing padhèpokan iki Mas Ranggapujanganom diisi èlmu pandeleng batin. Miturut Kyai Ajar, yèn èlmu kuwi dipatrapaké bakal bisa ngerti bab kang durung dumadi, lan Mas Rangga Pujanganom bakal dadi sumber èlmu kawruh lan èlmu kawicaksanan saéngga bakal dadi pandhita utawa pujangga negara. Mas Rangga Pujanganom uga diwedhar naskah-naskah Jawa kuna kang katulis ing rontal utawa kertas kayu, yakuwi naskah kang digubah déning para empu, antara liya naskah Ramadéwa, Bimasuci, Baratayuda, Darmasarana, Aji pamasa lan sapanunggalané. Naskah-naskah mau isih tinulis jroning Sekar Ageng, nanging Kyai Ajar bisa mesthèkaké yèn Mas Ranggoyeda Pujanganom bakal bisa njarwakaké jroning basa Jawa kang bisa dimangertèni déning wong akèh.mboten ngertos kulo nyuwon penggalih ipun sedoyo  
Karya sastra
Karya sastra kang kawentar antara liya:

1. Serat Pustaka Raja Purwa 
2. Serat Sabdatama 
3. Serat Kalatidha 
4. Serat Sabda Jati 
5. Serat Wirid Hidayat Jati 
6. Serat Jaka Lodhang 
7. Serat Wedharaga 
8. Serat Mayangkara 
9. Serat Ajidharma- Ajinirmala 

 sumber:http://jv.wikipedia.org/wiki/Ranggawarsita

Lawak Banyumasan Peang Penjol

Nggo wong Banyumas, sing arne Peang karo Penjol kue udu aran sing aneh. Meh kabeh wong kenal karo aran kue, apa maning  nggo para ABG ( Angkatan Bapak Gue ). Senajan nggo bocah bocah siki akeh sing ora kenal, jalaran bocah siki lewih seneng nontoni hiburan neng tivi.

Peang Penjol ngetop wektu jamane urung ana tivi swasta kaya jaman siki. Hiburan masyarakat ya anane radio karo tip kaset,mulane anane Peang Penjol ya dadi hiburan sing banget desenengi nang masyarakat.

Lawakane sing nganggo basa Banyumasan nggawe weteng Bangka gemuyu dewek, tapii ya ana sing dicampuri basa Indonesia, Basa Sunda, Basa Cina ( snajan cina ngawur ). Nganti siki kayane urung ana sing bisa sukses kaya peang penjol, gemiyen si ya kayane ana Pendeng Gepeng, ningen ra bisa ngetutna susese Peang Penjol.

Nggo kanca batir sing kangen karo Peang Penjol, utawane kasete bodol ora teyeng muter maning, kie link download Peang Penjol versi mp3 :

Download peang penjol Nunggal Karep
Nunggal_karep_1
Nunggal_karep_2
Nunggal_karep_3
Nunggal_karep_4

Download peang penjol Ora Ngira
Orangira_1 
Orangira_2
Orangira_3
Orangira_4

Download Peang Penjol Iguh Pertikel
Iguh_pertikel_1
Iguh_pertikel_2



Iguh_pertikel_3
Iguh_pertikel_4


Download Peang Penjol Pinter Keblinger
Pinter_keblinger_1
Pinter_keblinger_2
Pinter_keblinger_3
Pinter_keblinger_4

Kenthongan

Kenthongan utawa ing basa kasebut jidor yaiku alat kotèkan kang digawé saka wit, pring utawa bahan kayu jati kang diukir Mumpangat kenthongan bisa kanggo pertanda utawa ing basa Indonésia kasebut alarm, kode komunikasi jarak kang adoh, morse, piranti adzan, uga pertanda cilaka.Wujud kenthongan kasebut kurang luwih 40cm lan dhuwur 1,5M-2M. Kenthongan asring dipigunakake kanggo piranti komunikasi ing zaman biyen kang ana ing penduduk kang ana ing dhaerah utawa pagunungan / Paredèn  

Sajarah

Sajarah budaya kenthongan kang ana wiwit asal-usulé saka legenda Cheng Ho kang misuwur saka Cina nganakake panjebaran agama islam .Ing Sakjroning panjebaran Cheng Ho nemukake kenthongan lan didadekake piranti/alat wicara ritual kaagamaan. Panemuan kenthongan kasebut digawa ing tlatah China, Korea, lan Jepang. Kenthongan uga bisa ditemukake wiwit awal Masehi.Ing Nusa Tenggara Kulon, kenthongan ditemukake ing Raja Anak Agung Gede Ngurah kang kuasa ing sakubenge kurang luwih abad XIX , uga migunakake kenthongan kanggo ngumpulake rakyat . Ing Yogyakarta wiwit mangsa krajaan Majapahit, kenthongann Kyai Gorobangsa asring dippigunakake kanggo ngumpulake utawa ngundang ing sakjroning masyarakat.

Kenthongan iku kagolong kesenian ing Banyumas. Sebenere kenthongan ora beda adoh karo calung, pada-pada digawe saka bahan dasar pring. Kenthongan juga biasa diarani "tek tek" dhaerah sing lagi anget-angeté majukna kesenian tek-tek yaiku Banyumas karo Purbalingga.Kegiatan kentongan awale cuma nggo kesenengane wong pada ronda, jumlahe 4-5 wong pada nganggo kentong muter keliling desa. siki kentongan wis dilombakna lan jumlah pemaine rata-rata 30an lan nganggo mayoret mbarang. dandanane wis ngejreng! biasane nganggo klambi sing mencereng supayane narik perhatian penonoton. mayorete ya uga kenya sing esih enom lan pinter joget. alat-alat sing digunakna antara lain kenthongan (alat utama), bedug(cacahe 2), kecrek, calung, suling, angklung, teplak lan alat-alat liyane sing sengaja ditambahna supayane bisa gayeng. lagu sing sering dimaina neng grup-grup kentongan biasane lagu-lagu dangdut lan campur sari, sebenere kabeh lagu bisa diganti aransemene tapi tergantung pinter-pintere pemaine pada.
sumber : http://jv.wikipedia.org/wiki/Kenthongan

Kethoprak

Kethoprak kalebu adalah salah sawijining kesenian rakyat ing Jawa Tengah, ananging ugo bisa tinemu ing Jawa Wetan. Kethoprak wis nyawiji dadi budaya masyarakat Jawa Tengah lan biso ngasorake kesenian liyane, umpamane Srandul, Emprak lan sakliyane.
Sejarah
Kethoprak wiwit bebukane awujud dedolanan para priya ing dhusun kang lagi nganaake lelipur sinambi nabuh lesung kanthi irama ana ing waktu wulan purnama ndadari, kasebut Gejog. Ana ing tembe kaering tembang bebarengan ing kampung /dusun kanggo lelipur . Sak teruse ana tambahan kendhang, terbang, lan suling, mula wiwit saka iku kasebut Kethoprak Lesung, kira-kira kadadeyan ing tahun 1887. Sak banjure ana ing tahun 1909 wiwitan dianaake pagelaran Kethoprak kanthi paripurna/lengkap.
Pagelaran Kethoprak wiwitan kang resmi ing ngarsane masyarakat/umum, yakuwi Kethoprak Wreksotomo, dipandegani dening Ki Wisangkoro, sing mandegani kabeh para pria. Carita kang dipagelarake yaiku : Warsa – Warsi, Kendana Gendini, Darma – Darmi, lan sapanunggalane.
Sawise iku pagelaran Kethoprak sansaya suwe dadi lan apike lan dadi klangenane masyarakat, utamane ing tlatah Yogyakarta. Ing kadadeyan sak wise Pagelaran Kethoprak dadi pepak anggone carita lan ugo kaering gamelan.
Jenis-jenis
Anane gegayutan karo pagelaran “teater” para narapraja, mula pagelaran Kethoprak, bisa dibedakke mengkene :

1.       Kotekan Lesung : awujud awal mulane Kethoprak lan dadi winih ing tembe mburi dadi pagelaran Kethoprak.

2.       Kethoprak Lesung Wiwitan : wiwitane saka kotekan Lesung ana tari-tarian lan jangkep karo carita , panguripane para tani .

3.       Kethoprak Lesung : Amujudake pagelaran jangkep lan nganggo carita rakyat kaering gamelan kaya ta gendang, suling, terbang lan lesung. Iki kang bakal lan lahire pagelaran Kethoprak.

4.       Kethoprak Gamelan : Wiwitan saka Kethoprak Lesung, dijangkepi karo carita Panji lan ageman ‘mesiran’ ( Baghdad ).

5.       Kethoprak Gamelan Pendopo : carita-caritane ngemungake carita Babad, dipagelarake nganti seprene . Pagelaranne ana ing panggung tanpa payon, nanging wis nyedhaki ana ing Gedhung/panggung , yaiku kasebut Kethoprak Pendapa ( Pagelarane ana ing ‘Pendopo’).

6.       Kethoprak Panggung : Iki pagelaran Kethoprak ingkang pungkasan , yoiku Kethoprak kang di pagelarake ana ing panggung kanti carita campur, awujud carita rakyat, sejarah, babad uga carita adaptasi saka ing nagari manca (Sampek Eng Tay’’, Maling saka Bagdad lan sapanunggalane ).

Saiki bisa dipirsani Kethoprak Panggung ana ing tlatah Jawa Tengah lan Jawa Wetan. Pagelarane dadi profesional kanthi amungut bayaran karcis , ugo kanggone para nayaga (pemain ) lan pradangga (penabuh gamelan ) kethoprak wis dadi panguripan. Tehnik pagelaran lan carita digawe luwih apik lan ditindaake kanthi teges lan tumemen. Conto mau bisa dipirsani ana ing Kethoprak “Siswo Budoyo” saking Tulung Agung, Jawa Wetan kang wis misuwur ana ing ngendi wae, dadi klangenane masyarakat.
Isi cerita
Rupa-werna carita pagelaran Kethoprak umpama carita rakyat, dongeng, babad, legenda, sejarah lan adaptasi saka nagari manca bisa uga migunaake swasana Indonesia, contone karya Shakespeare : Pangeran Hamlet utawa Sampek Eng Tay. Carita-carita baku: Darma-Darmi, Warsa-Warsi, Kendana-Gendini, Abdul Semararupi (crita Menak), Panji Asmarabangun, Klana Sewandana (crita Panji), Ande-ande lumut, Angling Darma, Roro Mendut, Damarwulan, Ranggalawe, Jaka bodo.
Carita klangenan masyarakat bisa arupa carita pahlawanan, paperangan , carita nglempengake kabeneran biasane ing akhir carita sing gawe bebener, jujur lan baik antuk kamenangan.
Ageman para nayaga pemain di padaake karo carita kang dipagélarake, . Biasane nganggo ageman para Narapraja Jawa wektu jaman kerajaan biyen. Umpama Pangeran Wiroguna, Agemane ngangga Priyayi Jawa Pangeran saka tlatah Jawa Tengah ( Jogaakarta ), Semono uga para prajurit. Nanging ana uga ageman kang arupa simbolis ,umpama Piyantun Wicaksana aweni ageman cemeng , Piyantun suci awerni agemman pethak, ingkang kendhel agemane abang. Carita Baghdad agemane kasebuat “Mesiran” nganggo ageman sutra. Agemen Wayang wong uga ana gegayutan karo Kethoprak, utamane Kethoprak pesisran tlatah Jawa sisih pesisir Lor. Umpamane carita Angling Darma, Menak Jingga/Damarwulan.
Uga ana ageman kasebut basahan, yokuwi ageman kejawen ananging cinampur ing liyan bisa arupa ageman batik, lan beskap uga surban (biasane nganggo uga jubah). Ageman basahan iki biasane ana ing carita Menak utawa carita para wali/para ulama Islam ing sajerone praja.
Sing dadi ciri wancine Kethoprak : Carita kanthi para nayaga/pemain , kaering tabuhan (gamelan) ,Ageman tembang kang dadi tetenger kethoprak . Rembugan uga biasa nganggo tembang ,dadi tembang bisa mujudake dadi pangiring adegan, dialog, monolog ( rerasan dewe) utawa dadi narasi.
Wondene unining gamelan kanggo ngeringi tembang, adegan, ilustrasi swasana carita, swasana dramatik, kang mbedaake adegan siji lan sijine,
Kagem para maos sing kepingin midhangetake kethoprak ing format mp3 bisa ngundhuh ing kene http://apdnsemarang.wordpress.com/dagelan-ludruk-ketoprak/
Perangkat pengiring
Kendang, saron, ketuk, kenong, kempul lan gong bumbung utawa gong kemada. Gamelan jangkep biasane nganggo suling utawa terbang. kanthi tambahan keprak.
Para nayaga kethoprak biasane pinter anggone “akting” uga kudu pinter nyanyi & nari .
Para pradangga gamelan, bebarengan karo sinden (waranggono),ngeringi irama gamelan kethoprak.
Senadyan sing dienggo basa Jawa nanging kudu nganggo “unggah-ungguh” basa. bisa nganggo Jawa biasa (ngoko), basa krama, lan Krama inggil.
Ing wektu saiki, ana ing wolak waliking jaman, kethoprak uga duwe “improvisasi” kanthi wujud dagelan kethoprak. Umpamane awujud Dagelan lan Kethoprak Humor ana ing siaran Radio lan televisi. Carita bakune padha nanging dipagelarake kanthi dagelan . mligi ngemungake lan nyenengake pamirsane.Bab paugeran nomer loro. Kethoprak mau biasane wis ora nganggo unggah ungguh basa lan tatakrama, sing baku bisa gawe geguyu.Carita lan basa ora nganggo paugeran baku. Mula bisa kasebut Kethoprak ora jangkep.

Rerangkening Upacara Ngandhut

Mapati

Ngupat utawa ngupati iku salahsijining upacara adat sing diselenggara'ake wektu calon ibu mbobot 4 sasi. Tembung "ngupat" asale saka tembung papat (4) utawa kupat. Tujuane upacara adat iki kanggo keslametan calon bayi lan ibune utawa kanggo sing sifate tolak bala dadi padha karo upacara adat mitoni. Sing radha bedha karo upacara adat mètèng liyane yaiku ana sajian kupat neng kendhuren ngupati, kupat iki uga diserta'ake neng besek sing digawa bali undangan sing hadir. Ngupat sejatine kanggo pralambang yen jabang bayi wis mlebu neng tahap kaping papat neng proses penciptaan menungsa. Upacara adat ngupat kudhu diselenggara'ake neng dina sing apik miturut etungan dina Jawa.

Ngliman

Ngliman iku salahsijining upacara adat wètèngan sing diselenggara'ake wektu calon ibu mbobot 5 wulan. Tembung "ngliman" asale saka tembung lima (5). Tujuane upacara adat iki padha karo ngupatan yaiku upacara kanggo keslametan calon bayi lan ibune utawa kanggo sing sifate tolak bala.

Upacara adat ngliman iki kurang dikenal neng dhaerah-dhaerah tinentu, bedha karo mitoni sing wis umum dikenal masyarakat Jawa malah uga dikenal neng masyarakat Nusantara.

 

Mitoni

Mitoni iku asalé saka tembung pitu (7). Upacara adat iki diselenggarakaké wektu calon ibu nggarbini utawa meteng 7 sasi, tujuane kanggo keslametan calon bayi lan ibuné utawa kanggo sing sifaté tolak bala. Ing dhaérah tinentu, upacara iki uga diarani tingkeban.

Makna

Jabang bayi umur 7 sasi iku wis nduwé raga sing sampurna. Dadi miturut pengertian wong Jawa, wêtêngan umur 7 sasi iki proses penciptaan menungsa iku wis nyata lan sempurna neng sasi kaping 7 iki utawa Sapta Kawasa Jati.Rangkaian acara kanggo upacara mitoni iki luwih akeh tinimbang upacara ngupati, urut-urutane yaiku siraman, nglebo'ake endhog pitik kampung neng jero kain calon ibu dening calon bapak, salin rasukan, brojolan (nglebo'ake kelapa gading enom), memutus lawe utawa lilitan benang (janur), mecahake wajan lan gayung, nyolong endhog lan terakhir kendhuren. Acara siraman mung diselenggara'ake kanggo mitoni anak pertama.Miturut adat Jawa mitoni iku kudhu diselenggara'ake neng dina sing bener-bener apik yaiku dina Senen awan nganti mbengi utawa uga dina Jemuah awan nganti mbengi.

Rangkeyan acara

Rangkaian acara kanggo upacara mitoni iki luwih akèh tinimbang upacara ngupati, urut-urutané yaiku siraman, nglebokaké endhog pitik kampung ing jero kain calon ibu dening calon bapak, salin rasukan, brojolan (nglebokaké cengkir klapa gadling), medhot lawé utawa lilitan benang (janur), mecahaké wajan lan gayung, nyolong endhog lan pungkasan kendhurèn.
Acara siraman mung diselenggarakaké kanggo mitoni anak pisanan.

Tedhak sitèn

Tedhak sitèn utawa tedhak siti iku salah siji upacara adat Jawa kanggo bocah umur 7 wulan. Upacara iki ing dhaérah liya ing Nuswantara uga ana, contoné sing diarani upacara injak tanah ing dhaérah Jakarta déning suku Betawi utawa uga ana sing ngarani mudhun lemah.
Tedhak sitèn iku asalé saka tembung tedhak utawa idhak lan sitèn (saka tembung siti) utawa lemah (bumi). Upacara iki kanggo perlambang bocah sing siap-siap njalani urip liwat tuntunan wong tuwa lan diselenggarakaké yèn umur bocah wis 7 selapan utawa 245 dina (7 x 35 = 245).

Urutan prosesi

• Tedhak sega pitung warna
• Mudhun tangga tebu
• Ceker-ceker
• Kurungan
• Sebar udik-udik
• Siraman

Puputan

Puputan utawa pupak puser, iku sejatiné nduwé makna tali puser bayi puput. Dadi upacara iki dianakaké wektu utawa bubar puputé tali puser saka udhel bayi.

Slametan

Biasané ana acara slametan ing upacara puputan iki, acarané yaiku kendhuren, bancakan lan awèh jeneng bayi. Upacara iki apik yèn diselenggara'ake bubar wektu maghrib.
Puputan bayi digolongke dadi 2, yaiku: 1. golongan bangsawan/kerajaan: Sega gudanga, jenang abang putih, 5 werna bubur, lan jajan pasar. 2. golongan rakyat biasa: Sega jangan, jenang abang putih, jenang boro-boro, lan jajan pasar.

Mendhem ari-ari

Mendhem ari-ari iku salah sijining upacara kelairan sing umum diselenggara'ake malah uga ana neng dhaerah-dhaerah (suku-suku) liya. Ari-ari iku bagian penghubung antara ibu lan bayi wektu bayi esih neng jero rahim. Istilah liya kanggo ari-ari yaiku: aruman utawa embing-embing (mbingmbing.
Ing Jawa ana kapercayaan seulur papat, kakang kawah adhi ari-ari, ibu bumi, bapa angkasa. Wong Jawa percaya yen ari-ari iku sejatine salah siji sedulur papat utawa sedulur kembar si bayi mulane ari-ari kudhu dirawat lan dijaga misale enggon kanggo mendhem ari-ari iku diwei lampu (umume senthir) kanggo penerangan, iki dadi simbol "pepadhang" kanggo bayi. Senthir iki dinyala'ake nganti 35 dina (selapan).

Tata cara

Ari-ari dikumbah nganti resik dilebo'ake neng kendhi utawa bathok kelapa. Sedurung ari-ari dilebo'ake, alas kendhi diwei godhong senthe banjur kendhine ditutup nganggo lemper sing esih anyar lan dibungkus kain mori. Kendhi banjur digendhong, dipayungi, digawa neng lokasi penguburan. Lokasi penguburan kendhi kudhu neng sisi tengen pintu utama umah.
Sing mendhem kendhi kudhu bapak kandung bayi.

Brokohan

Brokohan iku salahsijining upacara adat Jawa kanggo nyambut kelairan bayi. Upacara adat iki nduwe makna ungkapan syukur lan sukacita amarga proses klairan iku slamet.
Brokohan iku asal tembunge saka basa Arab yaiku "barokah" sing maknane ngarepake berkah.

Tujuan

Upacara brokohan tujuane kanggo keslametan proses kelairan uga perlindungan kanggo bayi lan kanggo harapan bayi sing lair isa dadi bocah sing apik perilakune.

Rangkeyan upacara

Upacara diwiwiti saka mendhem ari-ari sing dilanjutake bagi-bagi sesajen brokohan kanggo sedulur lan tangga.

Sepasaran

Sepasaran iku salah sijining upacara adat Jawa wektu umur bayi 5 dina. Upacara adat iki umume diselenggaraake sederhana ning yen bebarengan karo aweh jeneng bayi, upacara iki diselenggaraake radha meriah.
Tembung sepasaran dhewe asale sake tembung sepasar.

Sepasaran umum diselenggaraake sore nganggo acara kenduren lan ngundang sedulur uga tangga umah. Suguhan sing disajiake umume wedang lan jajan pasar ning uga ana besek sing umum kanggo ditentengan mulih.

Aqeqah

Aqeqah meniko nggih budoyo saking basa Arab, artinipun aqeqah piyambak meniko gadah arti rambut ingkang wonten kepalanipun bayi ingkang nembe lahir, lan aqeqah saged diartiken pemotongan. Aqeqah meniko piyambak menurut syariah Islam nggih memotong domba kange bayi ingkang nembe lahir. Kangge bayi ingkang putro dipotongaken mendho kalih, manawi dingge bayi putri dipotongaken mendho setunggal. Aqeqah meniko diagem kangge syukranipun putra-putri nipun piyambak.

Sumber : http://jv.wikipedia.org/wiki/Kategori:Upacara_adat_Jawa